در هر بازه زمانی و با هر شرایطی از جامعه، سرمایه‌گذاری گزینه‌ای برای تامین آینده مالی بوده است. زمانی که حرف از سرمایه‌گذاری در میان است، گزینه‌های مختلفی برای پیش روی سرمایه‌گذاران است. از روش‌های قدیمی مانند خرید و فروش ملک و یا سپرده‌گذاری بانکی تا روش‌های جدید مانند خرید و فروش ارزهای دیجیتال، مسیرهایی است که می‌توان با امید دستیابی به سود و حفظ ارزش سرمایه به آن‌ها نگریست. ضرورت سرمایه‌گذاری زمانی خود را بیش از پیش نمایان می‌کند که شرایط اقتصادی یک کشور نوساناتی اساسی تجربه کند. کشور ما در سال‌های اخیر نوسانات شدیدی در اقتصاد خود تجربه کرده است و این مسئله زمینه‌ای فراهم کرده تا افراد گزینه‌هایی را برای حفظ ارزش پول‌شان در نظر بگیرند.
در یک نگاه کلی می‌توان گفت شرایط حال حاضر در کشور، شرایط پایداری نیست و تقریبا تمام بازارها در حال تجربه نوسانات مختلفی هستند. تورم فزاینده‌ای که بر بازارها حاکم است و عوامل مختلف سیاسی اوضاع به مراتب سخت‌تر هم کرده است. این دو عامل به عنوان عوامل اصلی، درکنار مسائل ریز و درشت دیگر باعث شده تا مردم در زندگی روزمره خود کاهش ارزش پول را مشاهده کنند. به همین علت طبیعی است که به دنبال مسیری برای حفظ ارزش پول خود باشند. انتخاب طلا به عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری از گذشته تا به امروز طرفداران زیادی داشته است. روندهای بازار طلا به سادگی قابل پیش‌بینی نیست و از عوامل مختلف داخلی و بین‌المللی تاثیر می‌پذیرد. اطلاع داشتن از پیش‌بینی‌های این بازار برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در طلا دارند، مسئله‌ای مهم است.
عوامل موثر بر قیمت طلا
با نگاهی به روندهای طلا در گذشته تا به امروز می‌توان گفت که عوامل بسیاری بر وضعیت بازار این فلز گرانبها تاثیرگذارند اما به صورت کلی می‌توان این عوامل را به پنج دسته اصلی تقسیم کرد. طبیعی است که هر کدام از این عوامل وزن یکسانی در قیمت طلا ندارند و گاهی اثر بعضی از آن‌ها به مراتب از دیگران بیشتر است.
۱-بحران‌های بین‌المللی
تجربه‌های بسیاری از سرمایه‌گذاری وجود دارد که افراد در شرایط بحران‌های بین‌المللی به طلا به عنوان یک گزینه امن سرمایه‌گذاری نگاه کرده‌اند. با یک بررسی می‌توان گفت بسیاری از سرمایه‌گذاران زمانی که از روندهای بازارهای مالی دیگر اطمینان ندارند، برای حفظ ارزش سرمایه خود طلا می‌خرند. زمانی هم که ثبات سیاسی جهانی خدشه‌دار می‌شود، قیمت جهانی طلا تمایل به رشد پیدا می‌کند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۰ نیروهای کره شمالی به یکی از جزایر کره جنوبی حمله کردند و در جریان این حمله چهار نفر به قتل رسیدند. پس از انتشار این خبر، احتمال جنگ بین این دو کشور بالا رفت و منجر به افزایش قیمت طلا شد. در مثالی دیگر می‌توان به نوسانات اونس جهانی پس از جنگ بین روسیه و اوکراین در سال جاری اشاره کرد.
اما فقط درگیری و وقوع جنگ نیست که بر شرایط اقتصادی جهان اثر می‌گذارد. مسئله‌ای که بیش از درگیری‌ها اهمیت دارد، این است که طرف‌های یک درگیری در اقتصاد جهان چه سهمی دارند. تحرکات سیاسی که یک طرف آن اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا، چین، ژاپن و کشورهای موثر در وضعیت اقتصاد جهانی باشند، قطعا تاثیر بیشتری بر نوسانات بازارهای مختلف دارند.
۲-تورم
بسیاری از سرمایه‌گذاران در شرایطی که تورم بر اقتصاد حاکم می‌شود، طلا را گزینه‌ای ایده‌آل برای حفظ ارزش سرمایه خود می‌دانند. بسیاری از آن‌ها نیز بر این عقیده‌اند که طلا مانعی در برابر تورم است. این مسئله زمانی کار می‌کند که تورم با رشد اقتصادی همراه نباشد. در حالتی که تورم و رشد اقتصادی با هم بر بازارها حاکم می‌شوند، سرمایه‌گذاری در گزینه‌های دیگری چون سهام، اوراق قرضه و کالاهای معاملاتی بازدهی بهتری خواهد داشت. اما در زمانی که نرخ تورم رو به افزایش است و رشد اقتصادی همراه آن اتفاق نمی‌افتد و حتی کشورها در شرایط رکود اقتصادی هم هستند، قیمت طلا در برابر گزینه‌های دیگر تقویت می‌شود. پیچیدگی شرایط در زمان حاکم شدن تورم بر اقتصاد جامعه می‌تواند تصمیم‌گیری را برای افراد مختلف دشوار کند.
۳-نوسانات ارزی
سیستم عرضه و تقاضا، رابطه ارزشی بین یک ارز با ارزهای دیگر را توجیه می‌کند. هر زمان تقاضا برای یک ارز (مثلا دلار) در برابر عرضه آن بیشتر باشد، ارزش آن در برابر دیگر ارزها افزایش می‌یابد. اما این اتفاق چه زمانی رخ می‌دهد؟ در مورد دلار می‌توان گفت که با افزایش تولید ناخالص داخلی در آمریکا، صادرات کالا توسط این کشور افزایش می‌یابد. افزایش صادرات در آمریکا و واردات کشورهایی که طرف دیگر این معامله هستند، نیاز به تهیه دلار برای تسویه حساب کالاها دارد. در این صورت تقاضا برای دلار بالا رفته و ارزش دلار نسبت به ارزهای دیگر بالا می‌رود.
از طرفی برای توضیح رابطه دلار و طلا باید دو ویژگی مهم آن را یادآوری کرد. این دو ویژگی مهم طلا عبارتند از: ویژگی شبه پول بودن طلا و ویژگی حفظ ارزش پول آن. زمانی که ارزش دلار افزایش می‌یابد گروهی از سرمایه‌گذاران که در سبد سرمایه خود طلا دارند، اقدام به فروش طلا می‌کنند. چرا که در بسیاری از تحلیل‌ها رابطه طلا و دلار را رابطه‌ای معکوس می‌دانند. در حالی که رابطه میان طلا و یورو را مستقیم توصیف می‌کنند. اما نکته مهم این است که درستی این روابط به شرایط موجود بستگی دارد. ممکن است شرایط طوری تغییر کند که یوان چین یا هر ارز دیگری از دلار هم فراگیرتر و باارزش‌تر شود و سرمایه‌گذاران به آن روی آورند.
۴- نرخ بهره
سرمایه‌گذاران به خوبی در جریان این مسئله هستند که سوددهی طلا مانند اوراق قرضه، اوراق خزانه و سپرده بانکی نیست و سود ثابتی ندارد. این مسئله باعث می‌شود رقابتی بین طلا و اوراق با بهره و سود مشخص شکل بگیرد. با بالا رفتن نرخ بهره، ارزش دلار و اوراق قرضه افزایش می‌یابد، در پی آن افراد طلا را می‌فروشند تا فرصت سرمایه‌گذاری در گزینه‌هایی با بازدهی بالاتر را از دست ندهند. این جریان به صورت معکوس هم برقرار است. با کاهش نرخ بهره، قیمت طلا رشد می‌کند. دلیل این مسئله هزینه فرصت سرمایه‌گذاری در طلا است. اگرچه به عنوان یک گزاره مشخص و قطعی نمی‌توان از این مسئله یاد کرد اما زمانی که بازدهی اوراق قرضه رو به افزایش است، قیمت طلا رو به کاهش می‌گذارد و زمانی که بازدهی اوراق قرضه کمتر می‌شود، قیمت طلا افزایش می‌یابد.
۵-رابطه عرضه و تقاضا
رابطه عرضه و تقاضا در مورد طلا در کشورهای مختلف، رویکردی متفاوت دارد. طلا فقط یک گزینه سرمایه‌گذاری نیست و در صنایع مختلفی، به عنوان گزینه مصرفی شناخته می‌شود.
بسیاری از کشورها مانند هند و چین در مراسم‌های خود از زیورآلات طلا استفاده می‌کنند یا آن را هدیه می‌دهند. تقاضای مصرف طلا در همه جهان توزیع یکسانی ندارد و بسیار تحت تاثیر عادت‌های فرهنگی آن‌ها است. در بسیاری از کشورها، افراد تمایل به خرید جواهرات و حفظ آن در طی نسل‌های خود دارند. در نقاطی از هند طلا را به عنوان واحد پولی هم استفاده می‌کنند و نقش موثری در معاملات روزانه آن‌ها دارد. علاوه بر این باورهای خرافی هم در مورد نگهداری طلا و دفع ضرر در بین بسیاری از مردم وجود دارد. این باورها می‌توانند بر الگوی مصرف طلا اثرگذار باشند.
موضوع دیگر در این مورد، رشد اقتصادی و سطح ثروت افراد است. زمانی که رشد اقتصادی در کشورها افزایش می‌یابد، سطح درآمد اقشار مختلف جامعه نیز به واسطه آن بالاتر می‌رود. این مسئله می‌تواند تقاضای خرید طلا را افزایش دهد. رشد تقاضای طلا می‌تواند علاوه بر بازار طلا بر صنعت جواهرسازی نیز اثر بگذارد.
نوسانات طلا در سال ۱۴۰۱
بازار طلا نیز مانند دیگر اجزای بازار سرمایه از نوسانات اقتصادی مصون نمانده است. در کنار تحلیل‌هایی که برای روندهای بازار در سال ۱۴۰۱ ارائه شده، کارشناسان بازار طلا نیز پیش‌بینی‌هایی در مورد مسیر طلا ارائه کرده‌اند. بیشتر از آن که طلا به عنوان روشی برای خنثی کردن اثرات مخرب تورم بر پول مورد استفاده قرار گیرد، راهی است تا قدرت خرید افراد حفظ شود. به همین علت توصیه کارشناسان بر این است که بخشی از سبد سرمایه‌گذاری را به طلا اختصاص دهید اما زمانی که بازارهای مالی وضعیتی پرنوسان تجربه می‌کنند، وضعیت بازار طلا چگونه خواهد بود؟
پاسخ این سوال در گرو بررسی عوامل داخلی و خارجی بسیاری است که بالاتر نیز به آن اشاره کردیم اما عواملی هستند که اخیرا اثرات چشمگیری بر نوسانات طلا گذاشته‌اند. اونس جهانی به عنوان یک عامل بین‌المللی است، که نوسانات آن به صورت مستقیم بر قیمت طلا اثرگذار است. جنگ بین روسیه و اوکراین یکی از عواملی است که تاثیر چشمگیری بر قیمت طلا گذاشت. اثر این جنگ تا حدی بود که قیمت طلا را به سقف قیمتی در چند سال گذشته رساند. با شوک آغاز این جنگ نرخ اونس جهانی رشدی چشمگیر داشت. حتی با کاهش این شوک، هنوز نمی‌توان گفت که وضعیت اونس جهانی به کدام سمت خواهد رفت.
کارشناسان بر این باورند که قیمت طلا در داخل کشور به قیمت دلار هم بستگی دارد. در مقایسه تاثیر قیمت دلار و نرخ طلای جهانی، وزن اثرگذاری نرخ دلار بیشتر هم هست. در یک نگاه می‌توان گفت تاثیر نرخ دلار ۷۰ درصد و تاثیر اونس جهانی بر قیمت طلای داخلی ۳۰ درصد است.
برای توجیه نوسانات قیمت طلا نمی‌توان فقط به این عوامل بسنده کرد. به هر حال کشور با شرایطی دست و پنجه نرم می‌کند که تحریم‌ها ضربات شدیدی بر بدنه کشتی اقتصاد وارد می‌کنند. مذاکراتی که برای مدیریت تحریم‌ها برقرار است و عوامل مختلف مرتبط با آن هم بخشی از عواملی است که بر قیمت طلا اثر می‌گذارد.
در کنار آن، هر بار که مذاکرات از سر گرفته می‌شود و یا هر بار که روند مذاکرات متوقف می‌شود، نوساناتی در بازارهای مختلف شکل می‌گیرد. اصلی‌ترین این نوسان‌ها، نوسان نرخ دلار است و همان‌طور که بالاتر گفتیم نوسان دلار یعنی نوسان قیمت طلا. پس نمی‌توان از نقش مسائل سیاسی کشور بر نوسانات طلا چشم‌پوشی کرد. در ماه‌های اخیر به علت مسائل سیاسی و اعمال تحریم‌های جدیدتر نرخ دلار رو به افزایش گذاشت. همین مسئله باعث شده تا شاهد افزایش قیمت در تمام جنبه‌های بازار و به خصوص بازار طلا باشیم.
تاثیر مسائل سیاسی در ابعاد بزرگ‌تر هم قابل مشاهده است. زمانی که بحران‌های جدی در سطح جهان رخ می‌دهد، نوساناتی در قیمت اونس جهانی ایجاد می‌شود. نقش نوسانات قیمت اونس جهانی که بر قیمت طلا اثرگذار است، در واقع سپری است که از ایجاد ریسک‌های بزرگ جلوگیری می‌کند. تحریکات سیاسی، تغییرات دولت‌ها در کشورهای موثر در اقتصاد جهانی و … عواملی است که هر لحظه بر اقتصاد جهان اثر می‌گذارد. این اثرات می‌تواند نرخ اونس جهانی را افزایش یا کاهش دهند و در ادامه نرخ طلا را تغییر دهند.
طلا سپری در برابر تورم
از گذشته تا امروز طلا همیشه گزینه پرطرفدار و همیشه در دسترسی برای سرمایه‌گذاری بوده است. همین مسئله باعث می‌شود که طلا یک گزینه بالقوه برای سرمایه‌گذاری باشد و افراد زیادی تصمیم بگیرند سرمایه خود را فقط به خرید طلا اختصاص دهند و یا بخشی بزرگ از سبد سرمایه‌گذاری‌شان را طلا بخرند. در کنار این مسئله، طلا همیشه گزینه‌ای برای حفظ ارزش پول در زمان تورم شناخته می‌شود. خرید طلا با هدف سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول نیاز به بررسی نوسانات بازار و پیش‌بینی روندهای احتمالی آن دارد.
سرمایه‌گذاری در طلا گزینه‌های زیادی مانند خرید طلای دست دوم، انواع سکه‌ها، طلای نو، شمش‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد. تقریبا با هر مقداری از سرمایه می‌توان گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاری در طلا پیدا کرد. این مزیت به علت خرید و فروش گرمی آن به وجود آمده است. البته باید این مسئله را در نظر داشت که در هنگام خرید طلای نو مسئله اجرت ساخت وجود دارد. تقریبا از هرجایی طلا بخرید، هزینه‌ای به عنوان اجرت ساخت به آن تعلق خواهد گرفت و باید این مسئله را مد نظر داشته باشید. مخصوصا زمانی که قصد سرمایه‌گذاری کوتاه مدت دارید. مبلغ اضافی‌ای که به عنوان اجرت ساخت پرداخت می‌کنید ممکن است منجر به زیان‌دهی روند سرمایه‌گذاری شما شود. برای جلوگیری از این قسم زیان‌ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند از روش‌های دیگر استفاده کنند.
خرید فیزیکی طلا در هر شکل و شرایطی همیشه دردسرهایی دارد. علاوه بر مسئله اجرت ساخت که به آن اشاره کردیم، امکان خرید طلای تقلبی همیشه وجود دارد. علاوه بر آن نگهداری اشکال فیزیکی طلا (چه به صورت جواهرات و چه به صورت انواع سکه‌ها) همیشه سختی‌هایی هم داشته و حفظ امنیت آن کار راحتی نیست. برای جلوگیری از این مشکلات می‌توان واحدهایی از یک صندوق طلا خریداری کرد. صندوق زرین (مثقال) آگاه، یکی از صندوق‌هایی است که برای سرمایه‌گذاری در طلا می‌توانید از آن استفاده کنید. امکان خرید گواهی سپرده سکه طلا نیز در بورس وجود دارد. این گواهی‌ها تاریخ تحویل مشخص دارند. در زمان سررسید می‌توانید سکه را به صورت فیزیکی تحویل بگیرید یا قبل از آن، اوراق خود را در بورس به فروش برسانید.
ریسک کم، نقدشوندگی بالا
بررسی مزایا و معایب گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌تواند راهنمای خوبی برای تصمیم‌گیری در مورد آن‌ها باشد. درست مانند تمام روش‌های دیگر سرمایه‌گذاری، خرید طلا هم مزایای خود را دارد. علاوه بر نقش حفاظتی در برابر تورم که بزرگ‌ترین مزیت آن است، خرید طلا با دیدگاه سرمایه‌گذاری ریسک بالایی را متوجه فرد سرمایه‌گذار نمی‌کند. احتمال این‌که پس از خرید طلا دارایی خود را کاملا از دست بدهید تقریبا وجود ندارد و همین مسئله طلا را به گزینه‌ای دلخواه تبدیل می‌کند؛ به ویژه برای افرادی که ریسک‌پذیری بالایی ندارند.
از طرف دیگر مسئله‌ای که از نظر سرمایه‌گذاران اهمیت بالایی دارد، نقدشوندگی دارایی آن‌ها است. طلا یکی از نقدشونده‌ترین دارایی‌هایی است که یک سرمایه‌گذار می‌تواند در سبد سرمایه‌گذاری خود داشته باشد و هر زمان که اراده کند به راحتی می‌تواند طلای فیزیکی خود را به پول نقد تبدیل کند.
پیش‌بینی کارشناسان
اقتصاددانان و کارشناسان حوزه مالی همیشه پیش‌بینی‌هایی در زمینه‌های اقتصادی ارائه می‌کنند. این پیش‌بینی‌ها در مورد وضعیت بازار طلا و سکه هم ارائه می‌شوند. کارشناسان بر این عقیده‌اند که اهمیت طلا در سطح بین‌المللی کاهش یافته است. نرخ جهانی اونس اثر پررنگ خود را چه در بازارهای آمریکا و چه در بازارهای آسیایی از دست داده است اما با وجود این طلا هنوز دارایی مهمی محسوب می‌شود، از امنیت سابق در برابر تورم برخوردار است و در برابر شوک‌های ارزی برای سرمایه‌گذاران پناهگاه امنی است.
این شرایط از نظر کارشناسان نشان‌دهنده آن است که در بازارهای سرمایه ایران تکامل لازم دیده نمی‌شود. در اروپا و آمریکا هر زمان که قصد افراد بر سرمایه‌گذاری باشد، اولین انتخاب آن‌ها بورس و خریداری سهام شرکت‌ها است. گزینه بعدی هم برای آن‌ها بازار مسکن است. شرایط در این کشورها طوری است که افراد کمتر به دنبال خرید طلا برای سرمایه‌گذاری هستند اما شرایط و روندها در ایران به گونه‌ای است که طلا در دیدگاه عموم مردم گزینه نازل‌تری برای اختصاص سرمایه است.
به صورت کلی کارشناسان معتقدند که به علت تصمیم‌گیری‌های جدید در راستای بهبود اقتصاد جهانی این امکان وجود دارد که بازارهای طلا و سکه وضعیت بهتری را نسبت به سال‌های گذشته تجربه کند اما ممکن است تحرکات سیاسی دیگری همچون جنگ اوکراین و روسیه دوباره این بازار را نشانه بگیرد.
سخن پایانی
در سال‌های گذشته تورم، رکود و مسائل سیاسی باعث شده تا بازارهای مختلف شرایطی نوسانی تجربه کنند. بازار طلا نیز از این نوسانات در امان نبوده و قیمت طلا مخصوصا در چند ماه اخیر نوسان‌های زیادی را تجربه کرده است. بسیاری از مردم به طلا به چشم یک گزینه امن برای سرمایه‌گذاری در روزهای نوسانی و شرایط نابسامان بازار نگاه می‌کنند و همین مسئله اهمیت پیش‌بینی روندهای این بازار را بیش از پیش تقویت می‌کند. روندهای بازار طلا به عوامل بسیاری وابسته است که لزوما همه آن‌ها مربوط به داخل کشور نیستند؛ اما بررسی این عوامل برای تحلیل‌های فردی و یا استفاده از تحلیل‌های کارشناسان می‌تواند
